Op 15 maart mocht ik spreken tijdens het afscheidssymposium van mijn reumatoloog, dr. Iet van Albada. Bijna allemaal specialisten en andere zorgverleners in de zaal. Ik sprak over samen beslissen in de spreekkamer. Hieronder een samenvatting.
Tijdens de voorbereiding vroeg ik een aantal artsen hoe zij aankijken tegen samen beslissen. Ik kreeg verschillende antwoorden met 2 uitersten.
Aan de ene kant: ik ben de dokter en medisch het beste onderlegd.
Aan de andere kant: de patiënt is de baas.
En alle mogelijkheden ertussen. Het leuke is: er is geen protocol voor. Hoe leuk is het om in een gesprek van mens tot mens samen te kijken wat de problemen en oplossingsmogelijkheden zijn. Er zijn wel handvatten.
Michiel Hageman en Teun Teunis, 2 jonge dokters, hebben hier een boek over geschreven: ‘Samen beslissen, waarom moeilijk doen als het SAMEN kan’. Zij geven een mooie metafoor aan: als de één een tango danst en de ander een rumba dan gaan ze op elkaars tenen staan.
Ook hebben zij onderzoek gedaan onder 8000 mensen; 94% daarvan wil samen beslissen.
Veel gaat via protocollen maar die houden geen rekening met leeftijd, leefomstandigheden en voorkeuren van degene met gezondheidsklachten.
Mensen met reuma hebben de 3 goede vragen ter beschikking[i]
- Wat zijn mijn mogelijkheden?
- Wat zijn de voor – en nadelen voor die mogelijkheden?
- Wat betekent dat in mijn situatie?
Deze 3 vragen gaan vaak over medische aspecten. Belangrijk, maar in mijn ogen niet helemaal compleet. Valkuil is dat het te technisch wordt. Alle bloeduitslagen zijn goed, toch zit tegenover je iemand met forse klachten. Bijvoorbeeld vermoeidheid of pijn of is met totaal andere zaken bezig.
In de eerste jaren na mijn diagnose liep ik daar tegenaan. Toen ik tijdens een controle bij mijn toenmalige reumatoloog aangaf dat er een groot arbeidsconflict dreigde, gaf zij aan: “Dat is jouw probleem”, en ging weer verder met het bekijken van mijn gewrichten. Die relatie kwam niet meer goed en ik veranderde van reumatoloog.
Zeker bij reumatische aandoeningen zijn het niet alleen lichamelijke aspecten die meespelen maar ook psychosociale aspecten (werk, privé). En bij begeleiding van mensen met reuma zijn er verschillende beslismomenten tijdens het traject dat vaak jaren duurt.
Als zorgverlener hoef je niet alles op te lossen. Een luisterend oor of een goede doorverwijzing doet wonderen. Al had die toenmalige reumatoloog maar gezegd: “Wat naar, heb je ondersteuning hiervoor?” Of: “Wat vervelend, ik kan je hier helaas niet mee helpen.”
Het lijkt simpel en tegelijkertijd is het lastig om geïnteresseerd te zijn in de persoon tegenover je.
- wie is hij/zij
- hoe gaat hij met klachten en beperkingen om
- wat is zijn netwerk
- wat voelt hij/zij
- wat is belangrijk voor hem of haar
- waar zitten knelpunten
Ik kreeg regelmatig te horen dat de specialisten zo druk waren. Geen tijd is geen prioriteit.
Het vraagt om een andere rol. De coachende rol, minder vertellen en meer luisteren. Andere vragen stellen. Gesprekken worden anders en het kost steeds minder tijd als je je er vrijer in voelt.
Zorg als zorgverlener voor een veilige omgeving in de spreekkamer zodat mensen ook zaken durven te vertellen. Dat is nodig om goede keuzes te maken die bij de patiënt en de situatie past.
Verhogen van medicatie bij aanhoudende klachten is niet altijd de oplossing. Bijvoorbeeld
- als er schulden zijn of dreigen (veel stress)
- als er problemen op het werk zijn
- als iemand alternatieve (complementaire) geneeswijzen wil proberen en jij daar zelf niks van moet hebben (uit panel van ReumaNederland blijkt dat 70% van de mensen dat doet, toch handig om te weten)
Tot slot. Ook al zijn niet alle mensen in staat tot samen beslissen, het is geen reden het niet te proberen.
[i] Bron: Patiëntenfederatie Nederland
