Vanaf vandaag mogen leden van de FNV stemmen over het concept pensioenakkoord. Onderdeel van dat akkoord is de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ZZP’ers. Raar natuurlijk dat dit überhaupt in een pensioenakkoord is opgenomen.
Er is al veel over gezegd en geschreven. Er is geen draagvlak onder zelfstandigen voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Waar mensen wel oren naar hebben is een basisvoorziening voor alle werkenden. Ongeacht of je in loondienst of als zelfstandige werkt.
ZZP Nederland hanteert daarbij de volgende voorwaarden:
- Er is sprake van volledige acceptatie zonder uitsluitingen
- Het is een publieke voorziening voor alle werkenden, werknemers en zelfstandigen
- Het gaat om een basisinkomen bij volledige en blijvende arbeidsongeschiktheid
- Er is een blijvend lage collectieve premie, voor iedereen gelijk
- Alle werkenden hebben toegang tot eerstelijns preventie voor verlaging van risico’s
- Zelfstandigen kunnen zich dan daarnaast op eigen wijze vrijwillig bijverzekeren. Dat doet recht aan het ondernemerschap en de grote diversiteit aan risico’s onder zzp’ers.
AAW
Is dat nieuw? Nee. Van 1976 tot 1998 hadden we de AAW (Algemene Arbeidsongeschiktheidswet). Deze wet bood werknemers, zelfstandigen en jonggehandicapten een dekking tegen inkomensverlies bij blijvende arbeidsongeschiktheid (Bron: evaluatie einde WAZ 2009).
Deze verzekering hield in 1998 op te bestaan omdat de WAO (Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering) anders werd gefinancierd. De opvolger voor zelfstandigen werd de WAZ (Wet arbeidsongeschiktheid zelfstandigen).
WAZ
De WAZ was een basisverzekering met een wachttijd van 1 jaar. Zelfstandige betaalden verplicht een premie die afhankelijk was van hun inkomen (8,8%). Mensen met een inkomen van € 13.160,- per jaar hoefden geen premie te betalen. Later bleek het percentage van 8.8% te hoog. In 2003 zat er een overschot in het potje van de WAZ.
Het maximale uitkeringsniveau van de WAZ was maximaal 70% van het minimumloon. Zelfstandigen konden zich natuurlijk wel vrijwillig bijverzekeren.
Hoeveel zelfstandigen maakten gebruik van een uitkering via de WAZ?
In 2003 waren 56.000 zelfstandigen geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Dat is 6,4% van alle verzekerden. Om voor de WAZ in aanmerking te komen moest je 25% of meer arbeidsongeschikt zijn.
Afschaffing WAZ
De WAZ werd afgeschaft in 2004. De veronderstelling was dat ‘de markt’ een verzekering wel op zou pakken. Dat is gebeurd. Verzekeraars mogen daarbij eisen stellen waardoor mensen met (chronische) gezondheidsklachten, mensen boven de 50 en mensen met een hoog beroepsrisico zich niet kunnen verzekeren of tegen waanzinnig hoge premies.
Is een verplichte AOV nodig?
Als een verplichte AOV doorgaat, lijkt het denk ik op een vernieuwde AAW.
Wat ik me afvraag, is hoeveel het invoeren van een dergelijke verplichting kost en of dat opweegt tegen de huidige kosten aan eventuele bijstandsuitkeringen voor mensen die pech hebben. Zeker gezien de hoeveelheid mensen die uiteindelijk gebruik kunnen maken van een dergelijke uitkering.
Een van de argumenten van de vakbonden, GroenLinks en PvdA is dat ZZP’ers die niet verzekerd zijn tegen langdurige arbeidsongeschiktheid, te veel gebruik maken van de huidige sociale zekerheid. Lees: bijstand.
En dat is vreemd. Bijna iedereen betaalt inkomstenbelasting, vanuit die pot krijgen gemeenten geld om de bijstandsuitkeringen te betalen. Alleen mensen met een laag belastbaar inkomen, betalen (bijna) geen inkomstenbelasting. Het maakt niet uit of je dan in loondienst of als zelfstandige werkt. Die betalen inderdaad minder mee aan het potje waaruit de bijstand wordt betaald. .
Als er een verplichte collectieve verzekering komt zal de uitkering niet hoger zijn dan rond bijstandsniveau. Of als de premie afhankelijk wordt van je inkomen, zal de hoogte van de uitkering dat ook zijn. Als mensen dan pech hebben, krijgen ze een laag bedrag vanuit de nieuwe uitkering en waar nodig aangevuld met aanvullende bijstand tot bijstandsniveau. Dit geeft weer een heleboel administratieve rompslomp.
Daarnaast verwacht ik dat mensen met een laag inkomen, in de nieuwe situatie ook dan geen premie hoeven te betalen.
Gaan we dus een heel nieuw systeem optuigen, om alleen een basisvoorziening voor mensen die pech hebben uit een ander potje te kunnen betalen dan direct vanuit de bijstand?
Wie heeft antwoord?
